Het succes van dubbele vergrijzing in het Noorden

De groei van het aantal ouderen is een succes. Een succes van de medische en sociale wetenschappen. Een succes van nieuwe generaties die de kunst hebben geleerd oud te worden. Vergrijzing is geen bedreiging maar vormt een nieuwe kans voor Nederland en voor het Noorden in het bijzonder.
Dat is tenminste de mening van de Denktank60+Noord. Een groep nieuwe ouderen die, anders dan hun ouders, niet afwachten wat de verzorgingsstaat en hun kinderen nog voor hen in het vat hebben. Dat komt dan mooi uit, hoor je beleidsmakers denken en zeggen! Immers, de verzorgingsstaat is zich aan het terugtrekken. Daar komt dan nog eens bij dat de babyboomers kleine gezinnen gesticht hebben, met één of twee kinderen. Waar voorheen een zestal kinderen voor hun oude ouders zorgden, zijn dat er nu één of twee. Neen, wij nieuwe ouderen zullen meer zélf moeten doen, ook al omdat er binnenkort een nijpend personeelsprobleem in de zorg ontstaat.

Zelf regie in handen houden

Nieuwe ouderen vormen een generatie die steeds minder kijkt naar de overheid vanuit de verwachting dat die voor oplossingen zorgt. Nieuwe ouderen verwachten niet alle heil van maatschappelijke organisaties voor wonen, welzijn en zorg. Nieuwe ouderen willen zelf aan de bak en zelf de regie in handen houden over ontwerp en realisatie van hun leven en hun leefomgeving.

Dat ouderen in grote getale de regie niet uit handen willen geven na pensionering is het gevolg van een aantal ontwikkelingen. Ouderen beschikken over meer kennis en ervaring waardoor zij over meer en betere maatschappelijke vaardigheden beschikken. Algemeen wordt aanvaard dat ouderen na hun pensionering gewoon willen blijven werken, leren, zorgen en zich ontspannen. Alleen de mate waarin verschilt tussen ouderen en tussen oud en jong. Maar ook de verhouding tussen leren, werken, zorgen en ontspannen verschilt tussen ouderen, afhankelijk van eigen competenties en identiteit.

Zwitserleven voor ouderen

Dus niks geen Zwitserleven voor alle ouderen, maar een actief en betrokken leven in de buurt, de wijk, het dorp of de stad. Het bereiken van een zekere kalenderleeftijd mag dus niet langer leiden tot een aparte plek in de samenleving. Een plek die te vaak marginaal is, waardoor het lastig wordt te blijven participeren in de samenleving. Want dat is wat er gebeurt. Van de ene op de andere dag wordt je buitengesloten van formele maatschappelijke processen als onderwijs en arbeid. Wat blijft is vrijwilligerswerk en speciaal onderwijs voor ouderen. Beide bijzonder nuttige en belangrijke activiteiten, maar nog niet voldoende voorwaarden voor maatschappelijke participatie. Een gunstige uitzondering is te zien onder captains of industry. Zij blijven na pensionering deelnemen aan de formele economie door zitting te hebben in raden van commissarissen of raden van toezicht. In Amerika kunnen wetenschappers gewoon actief blijven in onderzoek en onderwijs.

Noodzakelijke paradigmawisseling

Dat er iets moet veranderen in de Nederlandse samenleving zal voor iedereen duidelijk zijn. De vraag is echter of we radicaal genoeg durven te zijn. Denktank60+Noord zet zich in om gedachte-experimenten aan te gaan over die noodzakelijke paradigmawisseling. Zo hebben we ons afgevraagd onder welke voorwaarden ouderen de regie over kunnen nemen nu de overheid zich teruggetrokken heeft op het ouderendossier. Het alleen aan de markt overlaten is een keuze uit armoede geweest en logenstraft zich elke dag.

We vragen ons af onder welke voorwaarden ouderen weer een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de leefbaarheid van hun buurt. Dat vraagt om nieuwe vormen van solidariteit tussen generaties.

We dragen bij aan het NPO Noord met het oog op de bevordering van het welbevinden van kwetsbare ouderen in het Noorden. Daarvoor is in ieder geval nodig dat een paradigmawisseling over wonen, welzijn en zorg geaccepteerd en doorgevoerd wordt. Niet alleen onder ouderen maar ook onder professionals en beleidsmakers.

Joop J. Belderok

Sociaal Gerontoloog en

Lid Denktank60+Noord

Grasgroen Media